Vấn Nạn Rác Thải Xây Dựng và Hướng Giải Quyết Phù Hợp

Trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển kinh tế diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam, vấn đề rác thải xây dựng đang trở thành một thách thức lớn, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Lượng rác thải xây dựng khổng lồ không chỉ gây áp lực lên hệ thống quản lý chất thải mà còn dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về môi trường, mỹ quan đô thị và sức khỏe cộng đồng. Hành vi đổ trộm rác thải xây dựng, thiếu các giải pháp xử lý hiệu quả và ý thức chưa cao của một số cá nhân, doanh nghiệp càng làm trầm trọng thêm vấn đề. Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ nghiền rác thải xây dựng, các chính sách quản lý chặt chẽ của nhà nước và những sáng kiến tái chế, chúng ta hoàn toàn có thể biến phế thải thành tài nguyên giá trị.

Tình Trạng Rác Thải Xây Dựng Tại Việt Nam

Hình ảnh rác thải xây dựng và phương án xử lý

Rác thải xây dựng, hay còn gọi là phế thải xây dựng, bao gồm các vật liệu dư thừa hoặc bị loại bỏ trong quá trình xây dựng, cải tạo hoặc phá dỡ các công trình. Các loại rác thải xây dựng phổ biến bao gồm gạch vỡ, bê tông vụn, vôi vữa, sắt thép, gỗ, nhựa, đất đá và một số vật liệu nguy hại như sơn, dung môi hay amiăng. Theo thống kê từ Sở Xây dựng Hà Nội, mỗi ngày thủ đô phát sinh khoảng 2.500–3.000 tấn rác thải xây dựng, trong khi TP. Hồ Chí Minh ghi nhận khoảng 1.500 tấn/ngày, với dự báo con số này sẽ tăng lên 2.475 tấn/ngày vào năm 2025, trong đó 20–25% là rác thải xây dựng.

Rác thải xây dựng có đặc điểm đa dạng về thành phần, bao gồm nhiều loại vật liệu như bê tông, gạch, kim loại, gỗ, nhựa, và đất đá, đòi hỏi các phương pháp xử lý khác nhau. Các vật liệu này thường cứng, sắc nhọn, khó phân hủy, và có thể gây nguy hiểm nếu không được xử lý đúng cách. Tuy nhiên, nhiều loại rác thải xây dựng như bê tông, gạch vụn, và kim loại có khả năng tái chế cao, có thể được sử dụng lại trong xây dựng hoặc các mục đích khác. Nếu không được quản lý, rác thải xây dựng có thể gây ô nhiễm đất, nước, và không khí, đặc biệt khi chứa các chất nguy hại như sơn hoặc amiăng.

Mặc dù lượng rác thải xây dựng lớn, công tác thu gom và xử lý vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều địa phương thiếu các bãi tập kết đạt chuẩn, dẫn đến tình trạng các bãi xử lý hiện có bị quá tải. Ví dụ, Hà Nội hiện có 6 khu xử lý chất thải rắn, nhưng 2 khu đã đóng cửa, và các khu còn lại không còn khả năng tiếp nhận thêm. Tình trạng này khiến nhiều cá nhân và doanh nghiệp lựa chọn giải pháp đổ trộm rác thải xây dựng tại các khu đất trống, ven đường, hoặc sông hồ. Tại Hà Nội, các khu vực như Đại lộ Thăng Long, cầu Vĩnh Tuy, hoặc khu vực ngoài đê sông Hồng thường xuyên xuất hiện các bãi rác thải xây dựng đổ trộm, do mật độ xây dựng cao và thiếu các điểm xử lý phù hợp. Hành vi đổ trộm không chỉ diễn ra ở ngoại thành mà còn ở trung tâm thành phố, tại các bãi đất trống hoặc khu vực quy hoạch dang dở, gây mất mỹ quan đô thị, thu hẹp lòng đường, cản trở giao thông và làm ô nhiễm môi trường.

Hậu Quả của Việc Đổ Trộm Rác Thải Xây Dựng

Hình ảnh phế thải xây dựng, xà bần là gì

Việc đổ trộm rác thải xây dựng gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng, ảnh hưởng đến môi trường, sức khỏe cộng đồng, và trật tự xã hội. Rác thải xây dựng đổ trộm tại các khu vực không được kiểm soát có thể gây ô nhiễm nghiêm trọng. Các hóa chất độc hại từ sơn, dung môi, hoặc amiăng có thể thẩm thấu vào đất và nguồn nước ngầm, đe dọa hệ sinh thái và sức khỏe con người. Ngoài ra, bụi từ gạch, bê tông, hoặc đất đá có thể làm ô nhiễm không khí, đặc biệt ở các khu vực đô thị đông đúc.

Những đống rác thải xây dựng chất thành đống tại ven đường, góc phố, hoặc khu đất trống làm mất mỹ quan đô thị. Tại Hà Nội, dọc các tuyến đường như Đại lộ Thăng Long hay sông Đáy, các bãi phế thải đổ tràn lan thậm chí xâm lấn cả đất canh tác nông nghiệp, gây bức xúc cho người dân và thu hẹp lòng đường, gây nguy hiểm cho giao thông. Việc đổ trộm rác thải xây dựng cũng làm tăng chi phí thu dọn và xử lý cho chính quyền địa phương. Theo thống kê, nhiều địa phương phải chi hàng tỷ đồng mỗi năm để dọn dẹp các bãi rác thải không hợp pháp. Hơn nữa, rác thải xây dựng không được tái chế là một sự lãng phí tài nguyên, bởi nhiều vật liệu như bê tông, gạch, và kim loại có thể được tái sử dụng nếu được xử lý đúng cách.

Rác thải xây dựng chứa các chất nguy hại như amiăng hoặc hóa chất có thể gây ra các bệnh về hô hấp, da, hoặc thậm chí ung thư nếu tiếp xúc lâu dài. Các bãi rác thải đổ trộm còn là nơi sinh sôi của côn trùng và vi khuẩn, đe dọa sức khỏe cộng đồng.

Chính Sách của Nhà Nước Về Xử Lý Rác Thải Xây Dựng

Hình ảnh rác phế thải xây dựng – Nguồn: Backan.gov

Nhà nước Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách và quy định nhằm quản lý và xử lý rác thải xây dựng một cách hiệu quả, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn và bảo vệ môi trường. Nghị định 38/2015/NĐ-CP quy định về quản lý chất thải, trong đó rác thải xây dựng được phân loại và quản lý theo các nhóm: tái chế, tái sử dụng, hoặc chôn lấp. Các loại đất, bùn từ đào móng được khuyến khích sử dụng cho san lấp hoặc trồng cây, trong khi các vật liệu như bê tông, gạch được ưu tiên tái chế. Thông tư 08/2017/TT-BXD của Bộ Xây dựng quy định chi tiết về quản lý chất thải rắn xây dựng, khuyến khích xử lý tại nguồn và sử dụng công nghệ hiện đại như nghiền rác thải xây dựng để tái chế. Luật Bảo vệ môi trường 2020, tại Điều 82, yêu cầu các cơ sở phát sinh rác thải xây dựng phải tái sử dụng, tái chế, hoặc chuyển giao cho các đơn vị xử lý đạt chuẩn, đồng thời các phương tiện vận chuyển rác thải xây dựng phải có thiết bị định vị và tuân thủ lộ trình được phê duyệt.

Hành vi đổ trộm rác thải xây dựng bị xử phạt nghiêm theo Nghị định 155/2016/NĐ-CP, với mức phạt lên đến hàng chục triệu đồng đối với cá nhân và hàng trăm triệu đồng đối với tổ chức vi phạm. Các doanh nghiệp vi phạm nghiêm trọng có thể bị tước giấy phép hoạt động hoặc bị phạt lao động công ích. Tuy nhiên, việc thực thi các quy định này vẫn còn hạn chế do lực lượng chức năng mỏng và khó kiểm soát các hành vi đổ trộm, đặc biệt vào ban đêm.

Chính phủ Việt Nam đang thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, trong đó tái chế rác thải xây dựng là một trọng tâm. Hà Nội đã ban hành văn bản cho phép sử dụng vật liệu tái chế từ rác thải xây dựng để san lấp các hồ, ao với đơn giá 17.000 đồng/m³. Các doanh nghiệp tái chế được khuyến khích đầu tư vào công nghệ hiện đại và nhận hỗ trợ kinh phí từ nhà nước để xử lý và phân loại rác thải xây dựng.

Công Nghệ Nghiền Rác Thải Xây Dựng

Hình ảnh công nghệ nghiền phế thải xây dựng

Công nghệ nghiền rác thải xây dựng đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý và tái chế rác thải xây dựng, giúp biến phế thải thành tài nguyên có giá trị. Các hệ thống máy móc hiện đại đã được áp dụng tại Việt Nam, mang lại hiệu quả kinh tế và môi trường đáng kể.

Quy trình nghiền rác thải xây dựng thường bao gồm các bước: phân loại tại nguồn để chia rác thải xây dựng thành các nhóm như bê tông, gạch, kim loại, gỗ, và nhựa; nghiền sơ bộ bằng máy nghiền sơ cấp để phá vỡ các khối vật liệu lớn; nghiền thứ cấp bằng máy nghiền phản kích hoặc máy nghiền đĩa để đạt kích thước mong muốn, thường từ vài milimet đến vài centimet; sàng lọc và phân loại bằng sàng rung để tách vật liệu theo kích thước và loại; cuối cùng, tái chế hoặc tái sử dụng vật liệu sau nghiền để sản xuất gạch không nung, bê tông, hoặc san lấp nền móng.

Các loại máy nghiền phổ biến bao gồm máy nghiền hàm (phù hợp để nghiền sơ bộ các khối bê tông hoặc đá lớn), máy nghiền phản kích (dùng để nghiền thứ cấp, tạo ra các hạt vật liệu mịn hơn), máy nghiền đĩa (thích hợp cho nhựa, gỗ, hoặc kim loại, với hiệu suất cao và tiêu hao năng lượng thấp), và máy nghiền của Công ty Đại Việt, được tích hợp hệ thống hút bụi và giảm ồn, đáp ứng tiêu chuẩn môi trường và hiệu quả tái chế cao.

Công nghệ nghiền mang lại nhiều lợi ích: giảm khối lượng rác thải xây dựng, tiết kiệm không gian lưu trữ và chi phí vận chuyển; bảo vệ môi trường nhờ hệ thống hút bụi và giảm ồn; tăng hiệu quả tái chế khi vật liệu sau nghiền có thể được tái sử dụng ngay tại công trình; và tiết kiệm chi phí, với các nghiên cứu cho thấy có thể tiết kiệm đến 70% chi phí so với phương pháp truyền thống.

Ứng Dụng của Rác Thải Xây Dựng Trong Sản Xuất Vật Liệu Xây Dựng

Hình ảnh phế thải công nghiệp tro sỉ dùng để sản xuất gạch không nung

Rác thải xây dựng sau khi được nghiền và xử lý có thể được tái sử dụng trong nhiều ứng dụng, góp phần vào nền kinh tế tuần hoàn và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Bê tông vụn và gạch vỡ sau khi nghiền có thể được sử dụng làm cốt liệu để sản xuất gạch không nung, có độ bền cao, giá thành thấp, và thân thiện với môi trường. Công ty Đại Việt đã triển khai dây chuyền sản xuất gạch không nung từ rác thải xây dựng, phục vụ các công trình dân dụng và công cộng.

Vật liệu nghiền từ rác thải xây dựng như bê tông, gạch, hoặc đất đá được sử dụng để san lấp nền móng, làm đường, hoặc tôn tạo các khu vực đất trũng, giúp tiết kiệm chi phí và giảm áp lực lên các bãi chôn lấp. Cốt liệu tái chế từ rác thải xây dựng cũng có thể được sử dụng để sản xuất bê tông mới, đặc biệt trong các công trình không yêu cầu cường độ cao, giảm chi phí và hạn chế khai thác tài nguyên tự nhiên như cát, đá. Ngoài ra, rác thải xây dựng nghiền nhỏ được sử dụng để xây dựng các đê chắn cát, chắn sóng, hoặc các công trình ven biển, góp phần bảo vệ môi trường và giảm thiểu xói mòn.

Một ứng dụng sáng tạo khác là sản xuất vật liệu cách nhiệt, cách âm từ rác thải xây dựng kết hợp với công nghệ sinh học. Nhóm sinh viên tại Trường Đại học Xây dựng Hà Nội đã nghiên cứu sản xuất các tấm vật liệu này với giá thành chỉ khoảng 500.000 đồng/m³, thấp hơn nhiều so với vật liệu truyền thống (820.000 đồng/m³).

Hướng Giải Quyết Phù Hợp Cho Vấn Nạn Rác Thải Xây Dựng

Hình ảnh lắp đặt dây chuyền nghiền phế thải xây dựng

Để giải quyết triệt để vấn nạn rác thải xây dựng, cần một cách tiếp cận đồng bộ, kết hợp giữa chính sách, công nghệ, và nâng cao ý thức cộng đồng. Việc lắp đặt camera giám sát tại các điểm nóng về đổ trộm rác thải xây dựng có thể giúp phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Nâng mức phạt và áp dụng các hình phạt bổ sung như tước giấy phép hoặc lao động công ích sẽ tăng tính răn đe. Các địa phương cần đầu tư thêm các bãi xử lý rác thải xây dựng đạt tiêu chuẩn môi trường để giảm áp lực lên các bãi hiện có.

Ứng dụng công nghệ nghiền rác thải xây dựng cần được nhân rộng, triển khai các dây chuyền nghiền hiện đại, tích hợp công nghệ tiên tiến để tái chế rác thải xây dựng hiệu quả. Chính quyền cần hỗ trợ các doanh nghiệp này thông qua các chính sách ưu đãi, chẳng hạn như giảm thuế hoặc hỗ trợ vốn đầu tư. Tăng cường các chiến dịch truyền thông về phân loại và xử lý rác thải xây dựng tại nguồn sẽ khuyến khích người dân và doanh nghiệp tham gia vào chuỗi tái chế. Khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân tham gia vào quá trình thu gom, xử lý, và tái chế rác thải xây dựng thông qua các dự án xã hội hóa cũng là một giải pháp hiệu quả.

Việc sử dụng rác thải xây dựng để sản xuất vật liệu xây dựng mới cần được hỗ trợ thông qua các tiêu chuẩn kỹ thuật và đơn giá cụ thể. Bộ Xây dựng cần phối hợp với các địa phương để đánh giá chất lượng vật liệu tái chế và khuyến khích sử dụng trong các công trình công cộng, thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.

Vấn nạn rác thải xây dựng là một thách thức lớn đối với các đô thị Việt Nam, nhưng cũng mở ra cơ hội để phát triển các giải pháp bền vững. Công nghệ nghiền rác thải xây dựng, cùng với các chính sách quản lý chặt chẽ và ý thức cộng đồng, có thể biến phế thải thành tài nguyên giá trị. Bằng cách áp dụng các dây chuyền nghiền hiện đại, tái chế rác thải xây dựng thành gạch không nung, bê tông, hoặc vật liệu san lấp, chúng ta không chỉ giảm thiểu ô nhiễm mà còn góp phần vào nền kinh tế tuần hoàn. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, các doanh nghiệp và người dân, cùng với việc đầu tư vào công nghệ và nâng cao nhận thức, sẽ giúp giải quyết triệt để vấn nạn rác thải xây dựng, hướng tới một tương lai xanh và bền vững.

Cập nhật ngày: 26/05/2025. Đây là một bài viết tổng quan, thông tin mang tính chất tham khảo. Hãy liên hệ 0911.628.628 để được tư vấn chuyên sâu và chính xác hơn!

Xem thêm các bài viết khác cùng chủ đề:

• Phế thải xây dựng sản xuất gạch không nung được không?
• Máy nghiền phế thải xây dựng: 6 Lưu ý quan trọng khi mua